Pustkowie za strefą przemysłową zawsze wydawało mi się miejscem, w którym miasto zapomina oddychać. Tam trawa wyrasta z rdzy, wiatr nosi papierki, a żwir pamięta kroki ludzi, którzy nie mają czasu się oglądać. Przyjechałam tam rano – nie z obowiązku, ale „na wszelki wypadek”: w schronisku kończyły się stare dywaniki na posłania, a w ruinach dawnego targu często można było znaleźć wyrzucone szmaty. Słońce było blade, jak moneta, którą ktoś za długo ściskał w dłoni; powietrze pachniało wilgotną ziemią i czyimś niewypowiedzianym „pomóżcie”.
Najpierw zobaczyłam dywanik – sprany, dziecięcy, z wyblakłymi literami, wrastający w ziemię. A obok zauważyłam coś, co wzięłam za zgniecioną, brązową torbę. Oddychała nierówno, jak stara harmonia. Zatrzymałam się. Pod trzcinami leżał nie „coś”, lecz „ktoś”: cienki, prawie przezroczysty pies, zwinięty w przecinek. Żebra wystawały tak wyraźnie, jakby ktoś narysował je ostrym ołówkiem pod skórą. Na pysku zaschnięty kurz, na uszach kolce; oczy zamknięte, lecz kąciki powiek drżały.
„Śpi?” – pierwsza, tchórzliwa myśl. „Odchodzi” – druga, szczera.
– Hej – szepnęłam, choć wokół nikogo nie było. – Słyszysz?
Nie poruszył się. Tylko z głębi suchego gardła wyrwał się maleńki dźwięk – nie jęk, lecz ciche „czy ktoś tu jest?”. Uklękłam, ściągnęłam rękawiczkę i przyłożyłam dłoń do boku. Ciepło. Ledwo, jak żar ostatniego węgielka.
Telefon sam wysunął się z kieszeni.
– Nadia, jesteś w bazie? – szepczę.
– Asia, tak. Co masz?
– Pustkowie przy silosach. Bardzo chudy. Graniczny stan.
– Nie ruszaj za dużo. Woda kropla po kropli. Biorę glukozę, koc, termofor. Dziesięć minut.
Postawiłam plecak na ziemi, odpięłam manierkę i, jak nas uczono, zwilżyłam palec: kropla po kropli na język, by się nie zachłysnął. Prawie nie reagował, ale raz oblizał język, jakby przypominał sobie gest z innego życia. Mówiłam do niego cicho, spokojnie, jak dziecku o deszczu:
„Zobacz, to woda. Nie trzeba się bać. Ona zostaje w ustach, robi chłód w środku. Nie spieszymy się. Jesteśmy tu. Ja jestem”.
Wiatr szeleścił trawą. Gdzieś brzęknęła furtka. Niedaleko kłócili się robotnicy, ale ich głosy były jak radio w sąsiednim mieszkaniu – prawdziwe, lecz nie o nas. Zauważyłam blizny na jego łapach – nie złe, robocze. Ktoś kiedyś znał jego imię. Ta myśl zabolała.
Podjechała Nadia – szybko, bez zbędnych słów.
– Stan? – kiwnęła głową na psa.
– Trzyma ciepło. Reakcja minimalna. Krople łyka.
– Dobrze, że nie lałaś strumieniem. Idziemy według protokołu: trochę glukozy, koc, potem klinika.
Pracowałyśmy w milczeniu, jak ludzie, którzy już to robili i wiedzą, ile kosztuje każda minuta. Nie opierał się – był lekki, zbyt lekki, jak pusty worek płócienny… sama przerwałam myśl: dziś nie o workach. Nadia owinęła go kocem, ja podłożyłam dłoń pod głowę, i po raz pierwszy otworzył oczy. Jasne, z żółtawą iskrą. Nie było w nich żądań – tylko pytanie: „Zostaniecie?”.
– Na długo – odpowiedziałam głośno. Chyba uwierzył.
Droga do kliniki minęła poza czasem. Nadia trzymała kroplówkę, ja siedziałam z tyłu i mówiłam, aż wyschły mi usta. „Przyjacielu, słyszysz? Zaraz będzie głośno i jasno, nie bój się. Tam są ludzie, którzy umieją przywracać. Dzwoniliśmy, czekają. Oddychaj, proszę. Tak. Jeszcze”. On raz przymykał oczy, raz unosił je trochę, jakby zapisywał moją twarz na wewnętrznej taśmie – na zapas.
W klinice przywitał nas doktor Igor – z tych, co mówią cicho, a jednak chce się ich słuchać. Spojrzał szybko na psa, na nasze ręce, na koc i kiwnął głową:
– Na stół. Bez szarpania. Asia, ty z nim, Nadia – roztwór. Najpierw krew i glukoza. Jedzenie później. Refeeding to nie zabawa.
Nie lubiłam medycznych słów, brzmiały jak szklane kulki. Ale przy Igorze zmieniały się w mosty: krok – i już jesteś po bezpiecznej stronie. Założył cewnik, podał kilka zastrzyków, przyłożył ucho do klatki i krótko stwierdził: „Serce bije uparcie. Lubię takie uparte”. Potem zapytał:
– Ma imię?
Spojrzałyśmy na siebie. Nie miał. Ale przyszło samo, z szelestu traw, z tego, jak leżał w trzcinach, mocno przytulony do siebie:
– Trzcina – powiedziałam.
– Trzcina – powtórzyła Nadia. – Wytrzymaj, maluchu.
Pokój wypełniły czynności: kroplówka kapała rzadko, zegar tykał, Igor notował wyniki, pielęgniarka przyniosła termofor. Trzcina przestał drżeć. Nie walczył – oddawał się nie śmierci, lecz naszym dłoniom, jak zmarznięty ptak ciepłej dłoni. To było najstraszniejsze i najuczciwsze zaufanie, jakie widziałam.
– Rana na udzie stara – Igor odchylił sierść. – Było zapalenie, zrastało się krzywo. Nie krytyczne. Zrobimy. Pasożyty są, w planie. Oczy suche, pójdą. Szanse są.
– Ile? – spytała Nadia.
– Tyle, ile mu damy. I ile weźmie.
W nocy dyżurowałam ja. Klinika była jak biblioteka: na półkach zamiast książek – opatrunki, zamiast czytelników – ciche oddechy. Trzcina leżał na kocu, a ja co czterdzieści minut podawałam mu głowę, by mógł łyknąć – najpierw wody, potem bulionu. Uczył się żyć od nowa: „a” – wdech, „b” – łyk, „c” – sen. Czasem otwierał oczy i szukał mnie. „Jestem” – odpowiadałam. „Jestem” – okazało się najważniejszym słowem tej nocy.
Trzeciego dnia delikatnie się przeciągnął. Czwartego – odwrócił głowę. Piątego uniósł pysk i spojrzał po sali: jeszcze rozmyty, ale już z tym czymś, co sprawia, że ludzie kupują bilety na poranne pociągi.
– Widzisz? – Nadia się uśmiechnęła. – Pojawiło się zainteresowanie.
– Maleńkie – odparłam.
– Z maleńkich rodzi się wielkie „chcę żyć”.
Dostał miękką karmę, rozmoczoną do stanu „przypomniał mamę”. Jadł powoli, jakby przepraszał jedzenie za swoją nieobecność. Każdy kęs był krokiem: ostrożny – pewny – następny. Potem patrzył zdziwiony: „To wszystko dla mnie?”. Kiwałam głową. „Jutro znów będzie”.
W schronisku był wolny boks – z oknem na dziedziniec, gdzie rosły bzy i spały koty. Tam zrobiliśmy mu miejsce. Zrobił pierwsze trzy kroki – nogi niechętne, jakby zapomniały, że są nogami. Zatrzymał się.
– Jestem obok – powiedziałam.
Zrobił kolejny krok. I następny.
Wieczorem przyszedł stróż z pustkowia, ten sam, co wtedy. Trzymał mleko i bułkę.
– Też widziałem – przyznał się. – Ale myślałem, że to śmieć. Sumienie gryzło. Oto… mleko.
– Dziękuję – powiedziałam. – On żyje. I będzie żył jeszcze bardziej.
Trzcina oswajał szelesty, nauczył się, że worek to nie zagrożenie, że głos człowieka bywa domem. Machnął pierwszy raz ogonem. Potem częściej. Każde takie „tak” było naszym zwycięstwem.
Przyszła kobieta, Weronika. Powiedziała tylko: „Mogę?”. Usiadła na brzegu koca. Nie wyciągnęła ręki – położyła dłoń obok, otwartą. Trzcina podszedł, powąchał i dotknął nosem. Weronice napłynęły łzy. – Mieliśmy psa. Piętnaście lat. Odszedł. Myślałam, że nie jestem gotowa. Chyba jestem.
Przychodziła codziennie. Czytała mu fragmenty – prognozę pogody, przepis, drobiazgi. On słuchał. Czasem zasypiał z głową na jej kolanach.
– Myślisz, że znów zaufa ulicy? – spytała.
– Zaufa – odpowiedziałam. – Jeśli ulica będzie tobą. Jeśli ty będziesz jego ulicą.
Latem Trzcina wychodził już do ogrodu. Zatrzymywał się przy zapachach. Czasem cień wracał – wtedy staliśmy razem i oddychaliśmy. Cień odchodził.
Aż nadszedł dzień. Weronika przyniosła nową obrożę, skórzaną, z tłoczeniem gałązki. Na blaszce było: „Trzcina”. Powiedziała:
– Jestem gotowa. Jeśli wy też.
Zwinęliśmy jego koc, miskę, leki. Ona uklękła i szepnęła mu do ucha:
– Jestem na długo.
Polizał ją w nadgarstek. Wszyscy wiedzieliśmy: powiedziane dobrze.
Wieczorem poszłam na to pustkowie. Trawa szeleściła jak wtedy. Dywanik z literami leżał. Usiadłam i odpowiedziałam tamtemu cichutkiemu pytaniu:
– Jestem. Jesteśmy. Będziemy tak długo, jak trzeba.
Trzcina mieszka dziś w domu, gdzie pachnie chlebem i poranną gazetą. Weronika przysyła zdjęcia: przy oknie legowisko, na legowisku brązowy pies o mądrych oczach; na szyi obroża z gałązką. Czasem mam wrażenie, że zasypiając, słyszy już nie wiatr pustkowia, lecz to pierwsze „jestem”. I że to „jestem” zostało z nim na zawsze.
