Czy widzieliście kiedyś uśmiech, który nie oznacza radości, ale jedynie próbę złapania oddechu, przeżycia kolejnej chwili i powstrzymania wycia ze strachu?
Znaleziono go o poranku, na zarośniętym poboczu, tam, gdzie wiatr stepowy targał trawą jak rozwichrzoną grzywką dziecka. Na pysku — ciasna taśma, na łapach — szara, lepka owijka, a w oczach — uparta iskra, jakby wciąż kłócił się z losem i szeptał mu: „Nie doczekasz się”. Mrużył oczy od słońca i naprawdę wyglądał, jakby się uśmiechał, choć to nie był uśmiech, a ciężki, rwany oddech, próbujący przecisnąć się między taśmą a spuchniętymi wargami.
Nie myślał słowami, ale ciepłymi strzępami wspomnień: podwórko z cieniem drzewa, dłoń, która kiedyś drapała za uchem, miska stawiana na beton tak głośno, że brzmiało to jak srebrny dzwoneczek.
„Byłem grzeczny, naprawdę… Zawsze czekałem. Macham ogonem, kiedy przychodzą. Dlaczego teraz trawa pachnie krwią, a mój pysk zamknięty… dlaczego?”
Mężczyzna idący ścieżką najpierw usłyszał szelest, a potem zobaczył mrużące się, nakrapiane oblicze. Zatrzymał się nagle, jakby zderzył się z własnym sumieniem. Długo stał, tylko oddychając — jak człowiek, który musi nauczyć się oddechu od nowa.
— Żyjesz? — wyszeptał w końcu, klękając.
Pies nie znał znaczenia słów, ale wyczuł ciepło głosu. Ogon uderzył o trawę — ostrożnie, by nie przestraszyć.
— Wytrzymaj, maluchu, — powiedział mężczyzna, już wybierając numer. — Jeszcze chwila, zaraz ktoś przyjedzie.
Czekając na wolontariuszy, pies słuchał jego nerwowej rozmowy przez telefon. W tych ludzkich dźwiękach było coś kojącego: „znalazłem… żywy… nożyczki… ostrożnie…”. Nie rozumiał sensu, ale rozpoznawał ton — ten, w którym nie było gniewu. „Nie jestem sam, — pomyślał. — A jeśli nie jestem sam, świat jeszcze nie do końca się rozpadł”.
Wracały jednak obrazy, które lepiej byłoby pogrzebać. Wracał podwórkowy krzyk: „Dość, mam cię dosyć!”, wracała lina, wracała taśma, której duszący zapach wypełniał powietrze. Wtedy świat skurczył się do dwóch rzeczy: cudzych rąk i skośnych cieni. Nie rozumiał, dlaczego. Chciał być tylko „wygodny” — jak stary wycieraczek pod drzwiami, którego nikt już nie zauważa.
Samochód wolontariuszy podjechał szybko. Z drzwi wysiadła dziewczyna w grubych rękawicach, uklękła w trawie, nie zważając na osty.
— Już dobrze, skarbie, — powiedziała pewnym, cichym głosem. — Zaraz będzie trochę bolało, ale krótko.
— Może najpierw pysk? — zaproponował mężczyzna. — On się dusi.
— Tak, tylko spokojnie. Trzymajcie łapy.
Świat zwolnił. Nożyczki kliknęły, taśma poluzowała się, powietrze wdarło się do płuc jak fala ciepłej wody po długim zanurzeniu. Pies zakaszlał, połknął gorzki smak kleju, a potem, nie wytrzymując, dotknął językiem dłoni dziewczyny — to było całe jego „dziękuję”.
„Pachniesz deszczem i lekarstwami, — myślał. — Nie odwracasz oczu. Zostanę cicho, tylko mnie nie puszczaj”.
— Dzielny chłopak, — odetchnęła, zdejmując taśmę z łap. — Jedziemy do lekarza, zrozumiałeś?
On nie zrozumiał słów, ale ogon znów poruszył się w trawie.
W klinice pachniało jak w książce, której kartki nasiąkły spirytusem. Doktor sprawdzał oczy, zęby, serce, mrucząc pod nosem:
— Nic krytycznego… szczęście w nieszczęściu… damy radę…
— On się uśmiecha, — szepnęła dziewczyna.
— To tylko grymas, — odpowiedział lekarz, a po chwili dodał: — Chociaż… może i uśmiech.
I naprawdę — to był uśmiech. Bo ból powoli odchodził.
Nocą, gdy klinika cichła, a ściany stawały się uważne, pies rozmawiał z ciemnością: „Nie umiem długo pamiętać zła. Moja pamięć jest krótka, ale serce długie. Zapomnę o tej taśmie, jeśli tylko dostanę nową ścieżkę, po której będę mógł biec, aż uszy będą trzepotać jak skrzydła”.
Nazajutrz zjawił się ten sam mężczyzna, który jako pierwszy szepnął „Żyjesz?”.
— Cześć, przyjacielu, — pogładził psa niepewnie po karku.
— On czeka na pana, — powiedziała wolontariuszka. — Siada przy drzwiach, zanim pan przychodzi.
— Psy podobno nie znają zegarka.
— Ale mają serce, a ono jest dokładniejsze.
Na dworze pies postawił pierwszy krok, potem drugi, i spojrzał na ludzi pytająco: „Mogę?”.
— Możesz, — uśmiechnęła się dziewczyna.
Pobiegł — jeszcze wolno, bo rana ciągnęła, ale to nie miało znaczenia. Biegł, a ziemia posłusznie toczyła się pod łapami. „Biegnę — znaczy żyję. Żyję — znaczy wciąż potrafię kochać”.
Wkrótce dostał tymczasowy dom. Z ciepłym kocem, z miską i zabawką, która piszczała, gdy ją dotknąć. To już nie była klatka. To był początek.
„Nie umiem dziękować słowami, — pomyślał, kładąc głowę na kolanach chłopca, który nazwał go Trawka. — Mam tylko oddech, którego już nikt mi nie odbiera, i serce, które nie zna nienawiści. Wystarczy, że będę z wami. Że będę się uczył waszych kroków, waszych rąk, waszej miłości”.
I naprawdę wyglądał, jakby się uśmiechał. Ale tym razem to był prawdziwy uśmiech — zaczynający się w oczach i kończący na samym końcu ogona.
